Υπήρξε ο μεγάλος έρωτας και ο τόπος όπου θα υλοποιούσε το όνειρό του ο αρχιτέκτονας ο οποίος σχεδίασε από την πρωτεύουσα του Πακιστάν Ισλαμπάντ μέχρι τα Ασπρα Σπίτια. Ενας οικισμός - πρότυπο που ακολουθούσε το αρχαιοελληνικό οικιστικό μοντέλο στην περιοχή Αγίου Σπυρίδωνα στο Πόρτο Ράφτη και ο οποίος δεν άφησε αδιάφορο ούτε τον Σαλβαντόρ Νταλί, που θέλησε να αποκτήσει ένα σπίτι με θέα το νησάκι Ραφτοπούλα.
Λίγο πριν κλείσει τα 40 του χρόνια, το Απολλώνιο, που σχεδίασε ο σύμβουλος 40 κυβερνήσεων και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών σε θέματα οικιστικής ανασυγκρότησης Κωνσταντίνος Δοξιάδης, πληγώθηκε ανεπανόρθωτα, καθώς η «καρδιά» και το «μυαλό» του οικισμού κατεδαφίστηκαν το σπίτι του αρχιτέκτονα και το συνεδριακό κέντρο.
Και τώρα, έστω κι αργά, τρία χρόνια μετά την καταστροφή και αφού κινήθηκε το θέμα από την ομάδα Μοnumenta, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων αποφάσισε να χαρακτηρίσει ό,τι απέμεινε σε ιστορικό τόπο.
«Ηταν έργο ζωής για τον πατέρα μου», λέει στα «ΝΕΑ» η κόρη του αρχιτέκτονα, ζωγράφος και ερευνήτρια των πορτρέτων Φαγιούμ, Ευφροσύνη Δοξιάδη. «Το Απολλώνιο ήταν ένας οικισμός χτισμένος με βάση την αρχαία Δήλο. Στόχος του ήταν να μην κυκλοφορούν αυτοκίνητα, παρά μόνο περιφερειακά καθώς ο οικισμός συνδεόταν με δίκτυο πεζοδρόμων. Ονει- ρευόταν να παντρέψει το τοπίο με τα κτίρια που έφτιαξε, να είναι απολύτως ενταγμένα και να δημιουργεί ο χώρος ως σύνολο μια αίσθηση αρμονίας. Τον ενδιέφερε να φτιάξει όχι ένα μνημείο υστεροφημίας, αλλά έναν οικισμό που να προσφέρει καλή ποιότητα ζωής», δίνει το στίγμα του Απολλωνίου, που πήρε το όνομά του από τον Απόλλωνα, εκτός των άλλων και θεό των χωριών.
Ολα ξεκίνησαν το 1957, όταν ο διαπρεπής αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δοξιάδης επισκέφθηκε τον συγκεκριμένο τόπο. Η πρώτη ιδέα ήταν να χτίσει ένα συνεδριακό κέντρο, αλλά γρήγορα αποφάσισε πως το τοπίο ήταν κατάλληλο για να δημιουργήσει έναν οικισμό όπως τον είχε οραματιστεί.
Οταν συγκέντρωσε τα χρήματα για να αγοράσει την έκταση, άρχισε με πο- λύ μεράκι να την φυτεύει. Τα βράδια, στις ελάχιστες ελεύθερες ώρες του, σχεδίαζε τι ήθελε να χτίσει. Χρήματα όμως για να ξεκινήσει το έργο δεν υπήρχαν. Χρειάστηκαν να περάσουν 15 χρόνια για να αρχίσουν να σκάβονται τα πρώτα θεμέλια. Και ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης ήταν άρρωστος και ο χρόνος που του απέμενε λίγος.
Βάσει του σχεδιασμού, ο οικισμός προέβλεπε έξι γειτονιές που μπορούσαν να φιλοξενήσουν 160 οικογένειες, δηλαδή περί τα 700 άτομα, το σπίτι του ίδιου του αρχιτέκτονα 1.765 τ.μ., ένα ανοιχτό θέατρο κατά τα αρχαία ελληνικά πρότυπα, μία βυζαντινού ρυθμού εκκλησία, μία κεντρική πλατεία και ένα συνεδριακό κέντρο, χώρος - κλειδί του όλου εγχειρήματος. «Ηταν μοναδική εμπειρία να βρίσκεσαι στον χώρο αυτό με τα πολλά επίπεδα. Ηταν κλειστός και ανοιχτός ταυτόχρονα, διότι είχε φροντίσει να δημιουργήσει δυο τεράστια παράθυρα ώστε να βλέπεις έξω», θυμάται η Ευφροσύνη Δοξιάδη.
Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης πρόλαβε να δει στους χώρους του συνεδριακού κέντρου να φιλοξενείται μία συνάντηση του Διεθνούς Κέντρου Οικιστικής με διαπρεπείς επιστήμονες από κάθε γωνιά του πλανήτη. Και στο θέατρο πρόλαβε να ακούσει τον Νίκο Ξυλούρη να τραγουδά. Εξι χρόνια μετά τον θάνατο του αρχιτέκτονα, το καλοκαίρι του 1975, η οικογένειά του αναγκάστηκε να πουλήσει ό,τι της ανήκε από το Απολλώνιο. Και παρ' όλο που ήταν από όλους αναγνωρισμένη η αρχιτεκτονική σημασία του οικισμού, απροστάτευτη από οποιονδήποτε νόμο, η κατοικία και το συνεδριακό κέντρο αφού εγκαταλείφθηκαν, το 2011 κατεδαφίστηκαν από τους νέους ιδιοκτήτες.
Ηταν η εποχή που η ομάδα Monumenta, η οποία ασχολείται με την προστασία της φυσικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς σε Ελλάδα και Κύπρο με ψυχή την αρχαιολόγο Ειρήνη Γρατσία – άρχισε να δίνει αγώνα για την προστασία του οικισμού. Ενα πολύτιμο κομμάτι είχε χαθεί οριστικά. Ομως ήταν ακόμη όρθιος και έπρεπε να προστατευθεί. Η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Αττικής προέ- βη σε προσωρινή διακοπή της κατεδάφισης και η Ευφροσύνη Δοξιάδη έκανε προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, αλλά το κακό είχε γίνει.
Εστω και αργά, τέσσερα χρόνια μετά την καταστροφή, το υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε να προχωρήσει στην κήρυξη όλου του συγκροτήματος ως ιστορικού τόπου προκειμένου να προστατεύσει το συγκρότημα ως σύνολο, δεδομένου ότι τόσο το θέατρο και η εκκλησία όσο και οι κατοικίες του οικισμού διατηρούνται σε καλή κατάσταση και λειτουργούν κυρίως ως ιδιωτικές παραθεριστικές κατοικίες. Κίνηση που ίσως ανοίξει μια νέα σελίδα για το ακρωτηριασμένο Απολλώνιο και η οποία «δημιουργεί προϋπόθεση για την προστασία όλης της σύγχρονης μεταπολεμικής αρχι- τεκτονικής», όπως χαρακτηριστικά λέει η Ειρήνη Γρατσία.
Ρεπορτάζ Μαίρη Αδαμοπούλου
Πηγή: Τα Νέα Σαββατοκύριακο