Με την Ιταλία συμβαίνει το εξής παράδοξο: ενώ γνωρίζουμε Ιταλούς αρχιτέκτονες που διαπρέπουν με έργα σε όλο τον κόσμο ή σημαντικούς θεωρητικούς που σημάδεψαν τη μεταπολεμική αρχιτεκτονική σκέψη, φαίνεται πως την ίδια στιγμή ξέρουμε πολύ λίγα για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική παραγωγή εντός Ιταλίας.
Το έλλειμμα αυτό αναγνωρίστηκε και στην ίδια την Ιταλία, που είδε μετά τη δεκαετία του ’70 να μένει πίσω στην κούρσα των μητροπολιτικών ανταγωνισμών. Ετσι η περιοδεύουσα έκθεση που κάνει αυτές τις ημέρες στάση και στην Αθήνα (έως 30 Ιουνίου) και διοργανώνει το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο, σε συνεργασία με το Μουσείο ΜΑΧΧΙ της Ρώμης και το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, επιχειρεί να συστήσει σ’ ένα πιο διεθνές κοινό τη σύγχρονη ιταλική παραγωγή.
Πρόκειται για μια κίνηση εξωστρέφειας και καλώς εννοούμενων δημοσίων σχέσεων, τομέας κατά τον οποίο η Ιταλία εμφανιζόταν τα προηγούμενα χρόνια λιγότερο πρόθυμη να ακολουθήσει άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία ή η Ισπανία, τουλάχιστον στον χώρο της αρχιτεκτονικής.
Αλλά δεν ήταν μόνο θέμα... συστολής ή μάρκετινγκ. Βρίσκομαι στο εστιατόριο ενός αθηναϊκού ξενοδοχείου της οδού Πατησίων, όχι πολύ μακριά από την έδρα της Κάζα ντ’ Ιτάλια όπου φιλοξενείται η έκθεση, και μιλάω με τον επιμελητή της έκθεσης, καθηγητή Πίπο Τσιόρα από το MAXXI.
Το διάστημα «συσκότισης»
Ο κ. Πίπο Τσιόρα μου εξηγεί τις αιτίες για το διάστημα «συσκότισης» στο οποίο βυθίστηκε η ιταλική αρχιτεκτονική από το 1980 έως (περίπου) το 2010: ο ίδιος το συνδέει ευθέως με την πολιτική κατάσταση, τη γενικότερη στασιμότητα της ιταλικής οικονομίας και ένα αντιπαραγωγικό σύστημα «διαπλοκής» πολιτικών και αρχιτεκτόνων που έχτισε αλόγιστα και χωρίς σχέδιο για την «επόμενη ημέρα» στις περιφέρειες των ιταλικών πόλεων. «Συμπερασματικά, ώς το τέλος του 20ού αιώνα σκεφτήκαμε την αρχιτεκτονική στην Ιταλία με δύο τρόπους: ή ως μια πολυτέλεια αισθητική και ελαφρώς αυτοτιμωρητική για προχωρημένους διανοούμενους ή ως μια μορφή κοινωνικής πολιτικής για παραχώρηση (ή επιβολή) στους λιγότερο εύπορους πολίτες. Στη μέση ένα μεγάλο κενό».
Με το γύρισμα του αιώνα πραγματοποιείται μια στροφή. Οι πολιτικοί, διαμονοποιημένοι από τον δημόσιο διάλογο, φεύγουν από τη μέση. Το πάθος για τη «μεγάλη κλίμακα» υποχωρεί, η παραγκωνισμένη αξία της καλλιτεχνικής ευαισθησίας επανέρχεται.
Τα αρχιτεκτονικά γραφεία
Η έκθεση περιορίζεται συνειδητά στην επιλογή 10 αρχιτεκτονικών γραφείων. «Θέλαμε να δώσουμε περισσότερο χώρο στα γραφεία που επιλέξαμε και να τους δώσουμε την ευκαιρία να γίνουν πιο γνωστοί στη διεθνή κριτική». Το είδος της αρχιτεκτονικής που βρίσκουμε με μεγαλύτερη συχνότητα είναι εκείνο της ανακύκλωσης στις πολλές εκδοχές της επανάχρησης. Δεν υπάρχει μία κυρίαρχη γενιά, αλλά οι Ιταλοί αρχιτέκτονες της έκθεσης δείχνουν να έχουν κατακτήσει την ικανότητα διαχείρισης της παραδοσιακής και ανώνυμης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς μέσα από μία πιο ελεύθερη και απομυθοποιητική στάση.
Η έκθεση συμπίπτει χρονικά με τις πρώτες ημέρες του νέου Ιταλού πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι στην εξουσία. Ο 39χρονος Ρέντσι εκφράζει μια πιο δυναμική, φιλελεύθερη και εξωστρεφή εκδοχή της ιταλικής πολιτικής. Συμπτωματικά όσα είδαμε στην Κάζα ντ’ Ιτάλια μας προετοιμάζουν για ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της χώρας που ίσως μόλις έχει αρχίσει.
ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ
Πηγή: Η Καθημερινή